Ekranlı Araçlarla Çalışanların Göz Muayenelerinin İşyeri Hekimleri Tarafından Yapılması
Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik gereğince yapılması gereken göz muayeneleri işyerinde işyeri hekimi tarafından yapılır. Çalışanların ergonomik koşullarını bilen, takip eden, risk değerlendirme çalışmalarına katılan işyeri hekiminin değerlendirmesi, kendisi ikinci basamak sağlık hizmeti gerektiği yönünde karar vermediği sürece yeterli olacaktır. Dışarıdan satın alınacak göz taraması hizmetlerinin, yönetmeliğin gereklerini yerine getirme açısından bir üstünlüğü yoktur. Sadece maliyeti arttıran bir yaklaşımdır.
İşyeri Hekimleri Derneği, ‘Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik’in yorumlanmasında işverenlere, göz doktorlarına ve işyeri hekimlerine haksızlık yapıldığı görüşündedir. İşverenlere gereksiz ek maliyet yüklenmesi, göz doktorlarının birinci basamak sağlık hizmeti vermek zorunda bırakılması ve işyeri hekimlerinin görev ve sorumluluklarını yerine getirmelerinde engeller yaratılması bu yanlış yorumların bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.
Dernek “ekranlı araçlar çalışma grubu” yaptığı araştırmalar sonucunda konu ile ilgili bir rapor hazırlayarak, yönetmelik emirlerinin sayılan üç aktörün de lehine yorumlanabileceğini, yönetmeliği örnek alınan Almanya uygulamalarına paralel ve AB direktiflerine uygun, doğru uygulama yapılabileceğini iddia etmektedir.
Ekranlı araçlarla çalışmanın görme kusuruna yol açmadığı, sadece var olan tespit edilmemiş görme kusurunu su yüzüne çıkardığı bilinmektedir. Bu bilginin teyidi, yapılan görüşmelerde, Oftalmoloji Derneği’nden alınmıştır. Göz ile ilgili yaşanabilecek problem, her anlamda ergonomik koşulların sağlanmadığı durumlarda ortaya çıkan Computer vision syndrome yani kuru göz adıyla bilinen hastalıktır. Belirtileri arasında , gözde kuruma hissi, ağrı, yanma, kızarma, kumlanma, görme bulanıklığı, baş ağrısı ve boyun ağrısı sayılabilir. Bahsi geçen ergonomik koşullar şöyle sıralanabilir:
( BGİ – 650; Bildschirm- und Büroarbeitsplätze )
1 – Standartlara ve daha önemlisi, çalışana uygun çalışma masası ve sandalye kullanımı
2 – En az 17 ” boyutunda monitör ( LCD için 15 ” )
3 – Refleksiyon sınıflamasına göre 1.ci sınıf monitor kullanımı
4 – Monitör üst kenarı göz hizasında ( bifokal gözlük kullananlarda biraz daha aşağıda )
5 – Göz ekran mesafesi monitör boyutlarına göre 50-80 cm
6 – Ekranda pozitif görüntü ile çalışma ( açık renk zemin üzerine koyu renk yazı karakteri )
7 – Ekranda standartlara uygun karakter büyüklüğü
8 – Optimal nem oranına sahip çalışma ortamı
9 – Standartlara uygun aydınlatma koşulları ve yansımaları önleyecek yerleşim
10 – 45 dakika ile 1 saatlik dilimlerde kısa süreli ara dinlenmeleri
11 – Gözleri dinlendirecek egzersizlerin uygulanması
Sayılan koşullar risk değerlendirme çalışmaları sırasında gözden geçirilecek konular listesinde yer almalıdır. İşyerinde çalışma ortamı ile ilgili risk değerlendirme çalışmalarının aktörleri arasında yer alan işyeri hekimi tespit ettiği risklerle ilgili önlem alınmasını sağlayarak ( belki de hiç bir tedaviye gerek kalmadan) sağlıklı çalışma ortamının yaratılması ve kalıcı olmasına katkıda bulunmaktadır. Ekranlı araçlarla çalışanların göz muayenelerini yaparak, yeterli olan ergonomik koşullara rağmen bir sağlık sorunu tespit ettiği takdirde tedaviye başlar ya da göz doktoruna ikinci basamak sağlık hizmetlerinin sunulması için sevk eder. Yapılacak muayene, uzak ve yakın görmeyi Eşel tabloları ile değerlendirme, İshihara tabloları ile renk körlüğü değerlendirmesi ( sadece renk ayırımı gerektiren işlerde çalışanlar için ), hasta ile yapılan görüşmede kuru göz hastalığı ile ilgili yakınmaların sorgulanması şeklinde olacaktır. Muayene sonucunda ekranlı araçlarla çalışanların göz doktoruna sevk kriterleri:
( G 37; Bildschirmarbeitsplätze )
1 – Uzak görme en az 1 gözde 8/10’un altında ise
2 – Yakın görme en az 1 gözde 8/10’un altında ise
3 – İşyeri hekiminin muayenesi sonucunda sevk kararı vermesi halinde
4 – Çalışanın rahatsızlık beyanı ile sevk talebi halinde
5 – Görmeler 10/10’un altında ise göz doktoru tarafından muayene gerekliliği mantıklı fakat konu ile ilgili periyodik muayene kapsamında değildir.
Konu ile ilgili muayene periyodu 40 yaş altı çalışanlar için 5 yıl, 40 yaş ve üstü çalışanlar için 3 yıldır. ( G 37; Bildschirmarbeitsplätze ) Çalışanlar, problem hissettikleri anda erken muayene ve/veya göz doktoruna sevk talep edebilirler.Ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce kişinin bir kez göz doktoru tarafından muayene edilmiş olması derneğimiz tarafından tavsiye edilmektedir. Son 2 yıl içinde yapılmış muayeneye ait bir raporun varlığı yeterli görülebilir; işyeri hekimi yaptığı muayene sonrası gerek duyduğu takdirde göz doktoruna ikinci basamak sağlık hizmeti sunumu için sevk yapabilir.
İşverenlerin ve işyeri sağlık birimlerinin karşılaştıkları temel problemlerden biri, yönetmeliğin taraflı yorumlanması ile özel kuruluşların, kanun gereği olduğu iddiası ile, her yıl göz taraması yapma talepleridir. Bu durum işverenlere ek mali yük getirmek dışında hiç bir özellik taşımaz; kanun ve yönetmeliklerden bu şekilde bir çıkarım yapmanın çalışanlara ve işletmelere hiçbir şey kazandırmayacağı açıktır.
Ağır iş yükü altında çalışma çabasında olan göz doktorlarına muhtemelen hiç bir problem tespit edilmeyecek binlerce ekranlı araçla çalışan kişinin gönderilmesi de yükü arttırmaktan başka herhangi bir sonuç doğurmayacaktır. Ayrıca işyerindeki ergonomik riskleri değerlendirip, düzeltmeksizin, sadece yakınmaları düzeltecek bir tedavi yaklaşımı, maruziyeti ortadan kaldırmayacağı için nüksleri önlemeyecektir.
Almanya Federal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsünün ( BAuA ) AB üyesi 6 ülkede yapılan araştırma sonuçlarına göre ( Fb. 1093 ), ekranlı araçlarla çalışanların göz muayeneleri sadece Fransa’da zorunludur. Almanya, Danimarka ve Hollanda’da muayene zamanı geldiğinde duyurulmakta, isteyenler muayenelerini yaptırmaktadırlar; yani muayene teklif etmek zorunludur. Birleşik Krallık’ta bu muayene çalışanın talebi üzerine gerçekleştirilmektedir. Finlandiya’da ise bu konuya yönelik önleyici muayene tanımlanmamıştır. Durum bu seviyedeyken ülkemizde her yıl göz taramasının zorunlu olması gibi bir çıkarımda bulunmak mantıklı olamaz.
Sonuç
Ekranlı araçlarla çalışanların göz muayenelerinin işyeri hekimleri tarafından yapılması, hem maliyet, hem iş yükü hem de risk değerlendirme çalışmaları ve önleyici faaliyetler açısından doğru bir yaklaşım olacaktır.
Kaynak: Susmuş T. Uz. Dr., Ekranlı Araçlarla Çalışanların Göz Muayeneleri, 5. Uluslar Arası İş Sağlığı Ve Güvenliği Bölgesel Konferansı Bildirisi